Emrin Veriliş Esası
Alım satım emirlerinin alınması, gerçekleştirilmesi, izlenmesi, belge kayıt düzeni ve emirlere ilişkin diğer hususlar BİST Yönetmeliği ve SPK tebliğinin ilgili hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilir.
Alım ve satım emirlerinin telefon, tele faks, internet ve benzeri iletişim araçlarıyla ya da sözlü olarak verilmesi halinde emri alan Kurum yetkilisi tarafından, emrin niteliğine uygun olarak önce yazılı hale dönüştürülür, seans takip formuna işlenir veya doğrudan bilgisayara kaydedilir.
Müşteri’nin telefonla vereceği talimatlar için Kurum tarafından bastırılan Müşteri Emri Formu, Müşteri’nin telefon talimatı üzerine Kurum yetkililerince düzenlenecektir. Müşteri, telefon talimatı (bir başka deyişle “Müşteri Emri”) vereceğini beyan ettiğinde, Kurum tarafından Müşteri Emri Formu’nu düzenlemek için Müşteri ile yetkilinin yapacağı telefon görüşmesi kayda alınarak, manyetik ortamda ses kaydı oluşturulacak ve Kurum nezdinde bu ses kayıtları muhafaza edilecektir. Müşteri’nin vereceği her telefon talimatı için telefon talimatını alan Kurum yetkililerince yazılı Müşteri Emri Formu düzenlenecektir. Merkez ve Merkez dışı örgütlerde alınan yazılı veya sözlü tüm müşteri emirleri bilgisayar ortamında düzenlenmiş olan “Müşteri Emri Formuna müteselsil sıra numarası izleyecek şekilde kaydedilir. Bu formlar esas alınarak seans öncesinde alınan tüm müşteri emirleri, kurum nezdindeki bilgisayar ortamında düzenlenen “Seans Takip Formuna zaman önceliği kuralına göre otomatik olarak kaydedilir. Borsada seans sürerken alınan emirler de aynı şekilde seans takip formuna seans esnasında aktarılır.
Alım Emrinin Kabulünün Ön Şartları
Kurum, alım emrinin geçerli olabilmesi için Müşteriden alımını talep ettiği menkul kıymetin en son kapanış fiyatı üzerinden hesap edeceği nakdin peşin veya avans olarak ödenmesini, kapora ya da teminat verilmesini isteyebilir. Müşteri tarafından alım emrine konu olan menkul kıymetlerin bedelinin en geç takas tarihinde (vadede) ödenmemesi halinde müşteri hiçbir ihtar ve ihbara gerek olmaksızın temerrüde düşer. Kurum, alacağını karşılamak için borca konu olan menkul kıymetleri kısmen ya da tamamen satabilir, kendi portföyüne alabilir, alıma konu olan menkul kıymetlerin satış anındaki piyasa değerinin Kurum’un alacağını karşılamaması halinde Kurum, müşterinin diğer hesaplarında bulunan (emanetinde) her türlü mevcudunu paraya çevirebilir. Müşteri buna hiçbir surette itiraz etmeyeceğini sözleşme gereği kabul ve taahhüt eder.
Müşterinin Kurum emanetinde bulunan mevcudunun nakde tahviline rağmen Kurumun zararının telafi edilememesi halinde, müşteri ortaya çıkan bu zararı da tamamen ödeyeceğini beyan, kabul ve taahhüt eder. Kurum, nezdindeki yatırım hesabında yeterli nakdi bulunmayan müşteri tarafından verilen alım emrini yerine getirip getirmemekte ya da kısmen yerine getirmekte tamamen serbesttir. Alım emrinin bu şartlar altında yerine getirilmiş olmasının bütün mesuliyeti ve bu işlemlerden doğacak her türlü zarar ve ziyan tamamen müşteriye aittir.
Satım Emrinin Kabulünün Ön Şartları
Kurum, satım emrinin geçerli olabilmesi için Müşteri’den satımını talep ettiği menkul kıymetlerin kendisine hemen teslim edilmesini isteyebilir. Ancak, teslim edilmeyen menkul kıymetlere ilişkin satım emrinin kabulü ve gerçekleştirilmesi neticesinde ortaya çıkabilecek tüm kar ve zarar müşteriye aittir. Müşteri satım emri konusu menkul kıymetleri takas tarihi süresi sonuna kadar Kurum’a tevdi etmezse, Kurum piyasadan bu menkul kıymetleri alıp, borcunu kapatabilir. Müşteri bu işleme itiraz etmeyeceğini ve bu işlemlerden dolayı Kurum nezdinde doğacak her türlü zararı karşılayacağını beyan, kabul ve taahhüt eder.
Emrin Gerçekleşmemesi
Kurum, emrin kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesinden, gerçekleştirilen emirlerde karşı tarafın menkul kıymetleri teslim etmemesinden, eksik teslim etmesinden ya da bedeli ödememesinden, teslim edilen menkul kıymetlerin kar payı, yeni pay alma kuponlarından mahrum olmasından, menkul kıymetlerde, cins, tertip ya da küpür farklılığı nedeni ile oluşan fiyat farklılıklarından, muhabirlerin taşıyıcıların kusurundan, elinde olmayan nedenlerden, üçüncü kişilerin kusurlarından, gecikmesinden, unutma ya da yanılsamadan, ihmalinden menkul kıymetlerin ilgili yasa ve mevzuata uygun ihraç edilip edilmemesinden, içeriğinden, velhasıl menkul kıymet ile ilgili herhangi bir eksiklikten, menkul kıymetin hukuken geçersiz oluşundan, vesair nedenlerden ötürü sorumlu değildir. Kurum’un işlemlerinde mutad dikkati göstermiş olduğu karine olarak kabul edilir.
Emirlerin Geçerlilik Süresi
Müşteri emirleri aksine bir talimat söz konusu değilse seans esnasında verilmişse o seansta, seans haricinde verilmişse emri takip eden ilk seans sonuna kadar geçerlidir. Müşteri tarafından mevzuat izin verdiği ölçüde emirlerin daha uzun süreli verilmesi mümkündür. Emirlerin geçerlilik süresi belli bir tarih olarak verilmişse, son gün son seansın tamamlanmasına kadar emirler geçerliliklerini sürdürürler. Bu şekilde gerçekleşmeyen emirler geçerliliğini yitirirler. Müşteri bu şekildeki emirler için emrin verildiği tarihten başlamak kaydı ile sonradan süreyi Borsa mevzuatı çerçevesinde değiştirebilir.
Müşteri Emirlerinde Fiyat Belirleme
Müşteri tarafından verilen emirlerde fiyat, serbest fiyat veya limitli fiyat olmak üzere iki türlü belirlenir.
Serbest fiyat ile verilen emirlerde Müşteri alım veya satım için herhangi bir fiyat kaydı yoktur. Müşteri alım veya satım emrinde bir fiyat belirlenmemiş ise, bu emir serbest fiyatlı olarak kabul edilir. Serbest fiyatlı emri veren Müşteri, işlemin gerçekleşmiş olduğu fiyata itiraz edemez. Kurum serbest fiyatlı emirleri kabul etmekle, emirlerin konusu olan işlemi kesin olarak gerçekleştirme yükümlülüğünü üstlenmez. Limitli emirlerde, emri veren müşteri alıcı ise işlemin gerçekleşmesi için kabul ettiği en yüksek fiyatı, satıcı ise satmaya razı olduğu en düşük fiyatı belirler. Emrin limitli fiyat ile verildiği durumlarda müşteri, Kurum’un en iyi fiyatla işlem yapma gayretinde olduğunu kabul eder.
Emrin yeterince açık olmamasından kaynaklanacak durumlarda emrin serbest fiyatlı olarak verildiği kabul edilir ve müşteri bu durumda ortaya çıkabilecek zararlarından ötürü Kurum’u kendisine atfı kabil kusurları dışında hiçbir şekilde sorumlu tutmayacağını kabul ve taahhüt eder.
Gerçekleşen İşlemlerin Tasfiyesi
Gerçekleştirilen alış emirlerinde alış bedeli; komisyon ücreti ile tahakkuk edecek her türlü vergi, resim ve harç Müşteri’nin borcuna, gerçekleştirilen satış emirlerinde ise; satış bedeli Müşteri’nin alacağına ve komisyon ücreti ise Müşteri’nin borcuna işlenir. Kurum, Müşteri adına sözleşme tahtında gerçekleştirilen her türlü iş ve işlem ile alım-satım emirlerinden ve muhafaza işlemlerinden ötürü Müşteri’den doğmuş ve doğacak vesair haklarını tamamen tasfiye edinceye kadar Kurum’a muhafaza için tevdi ettiği ve Takasbank A.Ş.’de saklanan menkul kıymetler ile diğer Kurum ve bankalar ile sair finans kuruluşlarında bulunan menkul kıymetleri ile para, döviz vesair hak ve alacaklarını hapsetmek ve doğmuş ve doğacak alacaklarını bunlar ile takas ve mahsup etmek, bunları satmak ya da portföyüne satın almak hakkına sahiptir. Müşteri menkul kıymetlerden kesinlikle borca düşemez. Düştüğü takdirde alacağı kendisine işbu borç kapatılıncaya kadar kesinlikle ödenmez. Müşteri gerçekleşen alış emirleri neticesi pay senetlerinin fiziki olarak kendilerine teslimini, satış emirleri neticesi ise bunların bedellerini (Tahakkuk edecek vergi, resim harçları ile komisyon tutarı bu bedellerden mahsup edilecektir.) karşılıklarının teslimini ve/veya ödenmesini takas gün ve Saatinden sonra talep edebilir.
Takas – Saklama ve Mahsup
Müşteri, pay senetlerinin Sermeye Piyasası Kurulu, BİST, Takasbank A.Ş. ve MKK’nın tebliğ, yönetmelik ve sair düzenlemeleri çerçevesinde Takasbank A.Ş. veya MKK nezdinde saklanacağını, pay senetlerinin Takasbank A.Ş. veya MKK nezdinde saklanması sırasında doğacak olan her türlü kasıt ve ihmal de dahil olmak üzere zarar, ziyandan Kurum’un kendisine atfı kabil kusurları dışında hiçbir şekilde sorumlu tutulamayacağını kabul ve taahhüt eder. Saklama kuruluşu olan Takasbank A.Ş. ve MKK’nın bu konuya ilişkin bütün kural ve uygulamalarını peşinen kabul ettiğini ve bu konuda Kurum’a herhangi bir kendisine atfı kabil kusurları dışında hiçbir sorumluluk yüklenmeyeceğini, pay senetleri dışındaki Menkul kıymetlerinde mevzuat uyarınca zorunlu olsun veya olmasın Kurum tarafından Takasbank A.Ş. nezdinde saklatılabileceğini, bu durumda bu madde de yer alan pay senetlerinin Takasbank A.Ş. nezdinde saklanacağına ilişkin hükümlerin uygulanacağını peşinen kabul ettiğini, Kurum’un kendisine emaneten tevdi ve teslim ettiği Menkul Kıymetleri kendisine aynen değil, misli olarak iade edileceğini beyan, kabul ve taahhüt eder. Keza, Takasbank tarafından belirlenecek saklama ücretini de ödemeyi kabul ve taahhüt eder. Kurum, muaccel hale gelmiş bütün hak, alacak ve talepleri için, Müşteri’nin Kurumdaki mevcut alacak bakiyeleri üzerinde takas ve mahsup haklarına sahiptir. Borçlar Kanunu çerçevesinde 118-124.maddeleri uyarınca, sadece muaccel alacakların takası mümkündür. Mahsupta karşılık gerekmemekle birlikte alacaklar karşılıklı, aynı mahiyet ve nitelikte olmalıdır. Alacaklardan her biri geçerli ve dava konusu teşkil edebilir mahiyette olup, mahsup hakkında mahsup edilecek alacağın ve tutarın tespitinde Borçlar Kanunu’nun 84-86,madde hükümleri uygulanacaktır.
Temerrüt Durumu
Gerçekleşen alım emirlerinde alış bedeli ve komisyon ücreti kadar nakit para müşterinin hesabında mevcut değilse, bu bedel alım emrinin gerçekleşmesini takip eden en geç 24 saat içerisinde nakden ödenir. Aksi durumda Kurum tarafından ilgili takas kurumuna alım bedellerinin ödendiği gün itibari ile herhangi bir bildirim ve ihbara gerek olmaksızın Müşteri BK.101 anlamında temerrüde düşmüş sayılacak ve takas kurumuna ödenmiş olan alım bedelleri ile tahakkuk etmiş olan komisyon tutarı müşteri hesabına borç kaydedilecektir. Müşteri sözleşme kapsamında Kurum tarafından yapılacak olan alım bedeli ödemeleri, sair ödemeler, tahakkuk ettirilen veya ettirilecek olan komisyon, faiz, her türlü vergi, resim ve harçlarla, Kurumca yapılacak olan hizmetler karşılığında alınacak olan ücretlerle, kendisi tarafından hesaba yatırılacak olan paraların hesap ve tespitinde, temerrüt faizi hesaplanmasında ve bakiyelerin tanınmasında cari hesap usulünün uygulanmasını kabul eder. Bu işlem paranın ödenmediği her günün sonunda yapılır. Kurum kendi inisiyatifinde olarak Müşteriden alacaklarının tamamını tahsil edinceye kadar Müşterinin kendisi nezdindeki tüm hesapları üzerinde hapis hakkı kullanabilir ve müşterinin bu hesaplardaki Takasbank veya bir başka saklama kuruluşunda saklanan Sermaye Piyasası Araçlarını ve parasını kullanmasına blokaj koymak suretiyle izin vermeyebilir veya müşterinin hesabından nakit veya Sermaye Piyasası Araçlarını çekmesine izin vermeyebilir. Gerçekleşen satım emirlerinin konusu olan Menkul Kıymetlerin müşteri hesabında mevcut olmaması veya bu menkul kıymetlerin satım emrinin gerçekleşmesini müteakip Takasbankta bulundurulmaması yahut en geç 24 saat içerisinde Kurum’a tamamen teslim edilmemesi halinde; Kurum, Müşteri tarafından satım emrine konu edilip de kendisine teslim veya emrine amade tutulmayan menkul kıymetlerin miktarı kadar menkul kıymetin alınması için gereken alım emrini kendiliğinden düzenler ve bu suretle müşterinin borcunu kapatır. Böyle bir işlemden dolayı meydana gelecek olan zararın tamamı müşteriye, karın tamamı Kuruma aittir. Müşterinin gerek alım ve gerek satım emirleri sonrasında hesaben açığa düşmesi nedeniyle Kurumun kendisine atfı kabil kusurları dışında herhangi bir sorumluluğu yoktur. Müşterinin herhangi bir şekilde alım ve satım emri vermesi, tahsil tediye işleminde bulunması daha önceki işlemlerden haberdar olduğu ve bu işlemleri onayladığı karinesini teşkil eder. Nakit veya Sermaye Piyasası Araçlarının Müşteri’ye tesliminde Kurum’un temerrüde düşmesi halinde Müşteri, Kurum’un kendisine uyguladığı oranda temerrüt faizi tahsil etme hakkına sahiptir.
Saklama Hizmeti ve Sermaye Piyasası Araçlarından Doğan Yönetimsel ve Mali hakların Kullanılması Esasları
Müşteri aksini yazılı olarak talep etmediği takdirde, Kurum kendisine teslim edilen veya herhangi bir şekilde satın alınan menkul değerleri BİST Takas ve Saklama Bankası A.Ş. veya yasal saklama kuruluşu (MKK) nezdinde ve müşteri adına saklayacaktır. Pay senetleriyle ilgili olarak, Takasbank nezdinde müşteri adına şifreli bir hesap açtırarak, hesabın bakiyesini, Takasbank’ın belirleyeceği esaslar çerçevesinde müşterinin takip edebilme olanağını sağlayacaktır. Müşteri takasbank tarafından doğrudan adresine gönderilecek olan şifresini bir başkasına bildirmesi veya 3. şahısların herhangi bir şekilde öğrenmesi ve bu durumda söz konusu hesabın 3. şahıslar tarafından kullanılması veya bilgi edinmeleri halinde müşterinin uğrayacağı zararlarla ilgili tüm sorumluluk müşteriye ait olacaktır.
Müşteri takas ve saklama işlemleri nedeniyle Kurumun yapacağı tüm giderleri, komisyonu, vergi ve fon gibi tüm yasal kesintileri aynen ödemek zorundadır. Kurum veya Takasbank nezdinde bulunan menkul değerlerin anapara, faiz, temettü vb. gelirlerinin tahsili, pay senetlerinden doğan oy hakları ile bedelli rüçhan haklarının kullanma yetkisi, müşteri namına ve hesabına Kuruma aittir. Menkul kıymetler portföyünde yasal saklama kuruluşu nezdinde Kurum hesabı altında veya emirlerin tasfiyesi süresi ile sınırlı olarak Kurum nezdinde saklamada kalan menkul kıymetler ile ilgili rüçhan hakkı kullanımı söz konusu olduğunda ve bu hakkın kullanımı için bedelli sermaye artırımında bulunan şirket tarafından belirlenen sürenin sona ermesinden önce Müşteri Kurum’a bedelli sermaye artırımına katılıp katılmayacağını Kuruma bildirir. Müşteri, bu süre içinde rüçhan hakkı bedelini yatırmak veya mevcut portföyünden satış yapmak suretiyle serbest hesabında bakiye oluşturur, ancak Müşteri yazılı bir talimat vermediği veya hesabında bakiye oluşturmadığı takdirde, müşteri adına rüçhan hakkı kullanıp kullanılmamasına karar verme yetkisi Kuruma aittir.
Söz konusu yetki, müşteri menfaatleri gözetilerek ve özen borcu çerçevesinde yerine getirilecektir. Kurum tarafından rüçhan hakkı kullanılması yönünde karar verilmesi durumunda rüçhan hakkı bedeli müşteri hesabındaki serbest bakiyeden karşılanacaktır. Bedelli sermaye artırım tarihinde, eğer hesabın bakiyesi müsait değil ise, alacağını sözleşme hükümleri uygulanmak suretiyle tahsil edecektir ancak yeterli bakiye bulunmadığı durumlarda rüçhan hakkının müşteri namına ve hesabına kullanılmaması halinde Kurumun kendisine atfı kabil kusurları dışında hiçbir sorumluluğu olmayacaktır. Söz konusu yetki müşteri menfaatleri gözetilerek ve özen borcu çerçevesinde yerine getirilecektir. Rüçhan hakkının Kurum tarafından kullanılması halinde, kullandırılan dönemi izleyen ilk iadeli taahhütlü yapılan aylık ekstre gönderme döneminde müşteri bilgilendirilecektir. Sermaye Piyasası araçlarından doğan oy haklarının kullanılmasına ilişkin olarak, SPK tebliği hükümlerine uygun hareket edilir. Müşteri gerçekleşen alış emirleri neticesi edindiği menkul kıymetleri, mevzuatın ön gördüğü süre içinde açıkça talep etmediği takdirde; menkul kıymetlerinin, saklanmak üzere Takasbankta bırakılmasını kabul etmiş olacaktır. Müşteri Kuruma saklama amacıyla veya herhangi bir şekilde bırakılan veya Takasbank, T.C. Merkez Bankası veya herhangi bir saklama Kurumunda saklama amacıyla bulunan tüm menkul kıymetlerinin, Kuruma karşı doğmuş ve doğacak olan her türlü borç ve yükümlülüklerinin rehinli teminatını teşkil ettiğini beyan ve taahhüt etmektedir. Müşteri Kuruma olan herhangi bir şekilde doğmuş ve doğacak borç ve taahhütlerini yerine getirmediği takdirde Kurum üzerlerinde rehin ve hapis hakkına sahip olduğu menkul kıymetleri dilediği zaman ve dilediği şekilde satmak ve alacağı ile takas ve mahsup etme hakkına sahiptir.
Türev Araçlara İlişkin Hükümler;
Emirlerde Bulunması Gerek Hususlar
Kurum, Müşteriden Borsa’da gerçekleştirmek üzere herhangi bir emir aldığında, bir “ emir formu” düzenler. Emir’in yazılı olarak alınması halinde emir formunda müşterinin imzası bulunur. Müşteriden telefon veya benzeri iletişim araçları ile veya sözlü olarak alınan emirler, alındıkları anda Müşteri imzası aranmaksızın yazılı hale getirilir. Müşterinin verdiği emirlerde, aşağıdaki bilgilerin bulunması şarttır.
- Sıra numarası,
- Kısa ya da uzun pozisyon olduğu,
- Sözleşmenin tipi (vadeli işlem sözleşmesi veya opsiyon sözleşmesi olduğu),
- Opsiyon sözleşmesi ise alım yada satım opsiyonu olduğu,
- Ters işlem (T) veya yeni pozisyon açmak (YP) istendiği
- Sözleşme adedi,
- Sözleşmenin tanımı,
- Fiyat ve emir türü,
- Emrin geçerlilik süresi,
- Emrin verildiği seans,
- Hesap tipi (müşteri, global hesap vs.),
- Müşteri hesap numarası,
- Tarih ve zaman,
- Müşterinin ad. Soyadı ya da unvanı ile imzası,
- Emri alan kuruluş görevlisinin adı, soyadı ve imzası,
- İşlem yapılacak borsa , Pazar ve takas kurumu,
- İşlem yapılacak para birimi (Türk Lirası, ABD doları ve diğer)
Emirlerde Miktar ve Fiyat Belirleme Şekilleri
Müşteri, Kurum’a verdiği Emirlerde alım veya satım fiyatları ile miktarlarını kendisi belirleyebileceği gibi bu konularda Kurum’u serbest de bırakabilir.
Emirlerde alım veya satım fiyatları “piyasa fiyatlı” ,”limitli” ya da “kapanış fiyatından” olmak üzere üç türlü belirlenebilir.
Emirlerde açıklık yoksa Müşterinin Kurumu serbest bırakıldığı kabul edilir. Emirlerde Borsa tarafından belirlenenlerin dışında da fiyat belirleme yönetmeleri kullanılabilir.
Emirlerde alım ve satım fiyatları aşağıdaki şekillerde belirlenir.
(i)Piyasa Fiyatlı Emir: Piyasada o an için mümkün olan en iyi fiyattan başlayarak alım veya satım yapılmasını öngören emirdir.
(ii)Limitli Emir: Alım veya satımın müşteri tarafından belirlenmiş sabit bir fiyattan gerçekleştirilmesini öngören emirdir. Limitli alım emrinde, piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının altındaki fiyattan; limitli satım emrinde ise piyasa fiyatından veya piyasa fiyatının üstündeki fiyattan işlem yapılabilir.
(iii)Kapanış Fiyatından Emir: Gün sonunda hesaplanan uzlaşma fiyatı üzerinden işlem gerçekleştirmek amacıyla kullanılan emir yönetimidir. Uzlaşma fiyatı hesaplandıktan sonra “kapanış fiyatından” emirler karşı tarafta bekleyen “kapanış fiyatından” emirlerle eşleşir. Alış ve satış tarafında bekleyen “kapanış fiyatından” emirler eşleştikten sonra kalan “kapanış fiyatından” emirler uzlaşma fiyatını karşılayan normal seans emirleri ile eşleşir.
Emirlerin İletilme Esasları
Kurum, yazıyla teyit edilmemiş elektronik ortamdaki iletişim sistemleri (Internet, Intranet vb.), sözlü, telefon veya başkaca iletişim veya uzlaştırma veya taşıma araçlarıyla yapılan bildirimleri veya verilen alım satım emri, virman, havale ve diğer talimatları yerine getirmeye yetkilidir. Telefonla emir alınmasında Borsa Kuralları hükümlerine uyulur.
Kurum müşteri emrinin Borsa’ya iletilmesi hususunda gerekli özeni gösterir. Ancak Kurum, kendisine atfedilmeyecek bir nedenle bu emirlerin kısmen veya tamamen gerçekleştirilmemesinden sorumlu değildir. Kurum Müşterilerinin vereceği emri, kısmen veya tamamen kabul etmemek hakkına sahip olmakla birlikte, söz konusu durumu müşterilerine veya onların temsilcilerine emrin alındığı anda bildirmek zorundadır. Müşterinin Borsa Kuralları ve bu Sözleşme uyarınca yatırması gereken teminatları süresi içinde yatırmaması durumunda, Kurum Müşteri’nin riskin artmasına yol açacak şekilde pozisyon almaya yönelik yani emirleri kabul etmez. Kurum Müşterinin Borsa tarafından belirlenen pozisyon limitlerinin aşılmasına yol açacak emirlerini kabul etmez. Borsa Yönetim Kurulu tarafından Müşterinin emirlerinin Borsa üyeleri tarafından kabul edilmemesi kararı alınması ve bu kararın Borsa bülteninde yayımlanmasından sonra Kurum, Müşterinin pozisyonunu veya riskini azaltacak emirler dışındaki emirlerini kabul etmez.
Emirlerin Geçerlilik Süresi
Müşteri aşağıda yer alan dört seçenekten bir tanesini seçerek vermiş olduğu Emir’in geçerlilik süresini belirler. Süresi belirlenmemiş emirler sadece verildiği seans için geçerlidir. Emirler, belirlenen süre içinde gerçekleşmedikleri takdirde geçerliliklerini kendiliğinden yitirirler.
Emir girişinde emrin sistemde geçerli olacağı süreye ilişkin aşağıda yer alan dört seçenekten bir tanesinin seçilmesi gerekmektedir:
Seans Emri (SNS): Emir sadece girildiği seansta geçerlidir. Gün sonuna kadar eşleşemezse sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
Günlük Emir (GUN): Emir girildiği günde geçerlidir. Gün sonuna kadar eşleşemezse sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
İptale Kadar Geçerli Emir (İKG) : Emir girildiği seanstan itibaren iptal edilene kadar geçerlidir. Bu emir süresi seçildiğinde, emrin iptal edilmediği ve eşleşmediği durumda, emir sözleşmenin vade sonuna kadar geçerli olur ve vade sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir.
Tarihli Emir (TAR) : Emir, sisteme girilen tarihe kadar geçerlidir. Belirtilen tarihe kadar eşleşmezse ya da iptal edilmezse, bu tarihte gün sonunda sistem tarafından otomatik olarak iptal edilir. Sistemde, sözleşmenin vade sonundan daha ileri bir tarih girilmesine izin verilmez.
Gerçekleşen Emirlerin Hükmü, Tasfiyesi, Hesaplara Kaydı ve Hesapların Güncelleştirilmesi
Müşteri, Türev Araçları alım ve satımında bulunmakla ilgili Türev Araçları sözleşmesine ilişkin hükümlerin ve Borsa Kurallarının kendisine uygulanacağını kabul eder.
Gerçekleşen işlemler Türev Piyasalar Emir Takip Formundaki ilgili bölüme işlenir. Söz konusu formdaki bilgiler, sıralama işlemine imkan verecek şekilde bilgisayar ortamına aktarılır.
Geçerlilik süresi bir günden uzun olan emirlerden verildiği gün gerçekleşmeyenler, izleyen günlerde Türev Piyasalar Emir Takip Formuna kaydedilir.
Gerçekleşen işlemler Müşteriye en geç gün sonunda bildirilir. Aynı gün, alınan ve satılan sözleşmenin cins, miktar, fiyat veya primi ile müşteriye tahakkuk ettirilen komisyon ve gider karşılıklarını gösterecek şekilde düzenlenecek “Türev Araçlar Alım Satım Teyit Formu” müteselsil numara taşıyacak şekilde düzenlenerek Müşteriye gönderilir.
Müşteri Kurumun bu sözleşme uyarınca yapacağı işlem teyidi ve benzeri her türlü bildirimlerinin elektronik iletişim sistemleri ile gönderilmesini ve bu şekilde yapılan bildirimlerin geçerli olacağını beyan ve kabul eder. Borsalarda alınıp satılan araçlar Kurum tarafından Borsa Kurallarına uygun olarak kayıtlara yansıtılır. Borsada işlem gören vadeli ve opsiyon sözleşmeleri Kurum tarafından Borsa Kurallarına ve ilgili Türev Araçlarının hükümlerine uygun olarak Günlük Uzlaşma Fiyatları üzerinden güncellenir, Müşteri hesaplarına yansıtılır ve Müşteri’ye bildirilir.
Müşteri hesabının bu şekilde güncelleştirilmesi neticesinde elde edilen karlar, Borsa Kuralları çerçevesinde bulundurulması zorunlu teminatların uygun olması koşulu ile Müşteri tarafından çekilebileceği gibi Kurum ile olan diğer işlemlerinde kullanabilir. Hesapların güncelleşmesi neticesinde oluşan zararlar teminatlardan karşılanır ve Kurum tarafından Müşteri hesaplardan çekilerek Takas Merkezi’ne yatırılır.
Teminat ve Takasa İlişkin Hükümler;
İşlem Teminatları
Müşteri, Vadeli işlem sözleşmeleri ve opsiyon sözleşmelerinin hükümlerinin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla aldıkları veya almak istedikleri her pozisyon için ilgili sözleşmeye ilişkin olarak Başlangıç Teminatı ve Sürdürme Teminatını Kurum’a yatırmakla yükümlüdür.
İşlem teminat tutarı ve oranları ile teminata kabul edilebilecek kıymetler, bunların değerleme katsayısı ve teminat yatırma süreleri gibi hususlarda Borsa Kurallarına ve ilgili Vadeli İşlem Sözleşmesi veya Opsiyon sözleşmesi hükümlerine uyulur.
Kurum’a tevdi edilmesi gereken işlem teminatları, iade edilmesi gerektiğinde aynen değil misli olarak iade edilir. Bu teminatlar Müşteri tarafından, Borsa Kuralları ve ilgili Türev Araçlarının hükümlerine göre nakit dışı olanları nakde çevirme ve bunlarla açık pozisyonlardan oluşan zararları karşılama dahil olmak üzere teminatlar üzerindeki tüm tasarruf haklarının inançlı mülkiyet esaslarına göre Kurum’a geçmesini ve Kurum tarafından kullanılmasını sağlayacak şekilde Kurum’a teslim edilir. Müşteri tarafından Kurum’a tevdi edilen teminatların, başkaca her hangi bir işleme gerek olmaksızın bu madde hükmüne uygun olarak tevdi edildiği kabul edilir ve Kurum, teminat olarak tevdi edilen söz konusu varlıklar üzerinde Borsa Kuralları ve ilgili Türev Araçları hükümleri uyarınca tasarruf edilebilir ve Müşteri’nin Türev Araçlarından doğan yükümlülüklerinin karşılanması için Takas Merkezi’ne tevdi edebilir.
Müşteri Kurumu; müşterinin Kurum nezdindeki, sermaye piyasası araçlarının alım satımına aracılık hesabı, kredili menkul kıymet işlemleri hesabı ve türev araçların alım satımına ilişkin aracılık hesabı arasında Kurumun kendi değerlendirmesine göre gerekli gördüğü nakit ve menkul kıymet virmanlarını yapmaya yetkili kılmıştır.
Başlangıç Teminatı
Genel Yönetmelik madde 42 uyarınca müşteri, Türev Araçları alım ve satımı neticesinde sahip olacağı açık pozisyonlar için Borsa kuralları ve ilgili Türev Araçlarının hükümlerine göre yatırılması zorunlu asgari Başlangıç Teminatına ilişkin olarak Kuruma en az Borsa kuralları ile belirlenen başlangıç teminatını yatırmak zorundadır. Kurum Borsa kuralları ile belirlenen başlangıç teminatını yatırmak zorundadır. Kurum Borsa kuralları ile belirlenen başlangıç teminatından daha yüksek bir teminat oranı belirleme hakkına sahiptir. Kurum, başlangıçta ve daha sonra gerçekleştirilecek işlemlerde Müşteri tarafından teslim edilen başlangıç teminatının cari piyasa değerinin tamamını veya bizzat kendi takdirine göre belirleyeceği belirli bir yüzdesini özkaynak olarak kabul etme yetkisini haizdir.
Sürdürme Teminatı ve Teminat Tamamlama Çağrısı
Müşteri, sahip olduğu açık pozisyonlarına ilişkin olarak Borsa Kuralları ve ilgili Türev Araçları hükümlerinde belirtilen şekil ve miktarlarda Sürdürme Teminatını Kurum nezdindeki hesaplarında bulundurmakla yükümlüdür. Hesapların güncelleştirilmesi neticesinde vadeli işlem veya opsiyon sözleşmelerinde değer kaybı veya diğer nedenlerle Müşteri’nin mevcut teminatın Sündürme Teminatının altına düşmesi durumunda, Kurum Müşteri’ye teminat tamamlama çağrısı yaparak teminat tutarını başlangıç teminatı seviyesine çıkarmasını talep edebilir. Müşteri bu durumda teminatlarını Başlangıç Teminatı seviyesine çıkarmakla yükümlüdür.
Sürdürme Teminatının zamanında sağlanmasını temin için Müşteri’nin talebi ve ilgili bankanın kabulüne bağlı bankaların otomatik ödeme sisteminden faydalanabilir. Bu durumda teminat tamamlama çağrısı Kurum tarafından bu hizmeti veren bankaya yapılır ve Müşteri’ye bilgi verilir. Teminat tamamlama çağrıları Kurum Tarafından Müşteri’ye elektronik ortamda, faks ile veya kayıt altına alınmış bir telefon lığı ile yapılabilir. Kurum’un bu çağrıyı göndermesi durumunda Müşteri’nin bir ihbar ve bildirme gerek kalmaksızın çağrıyı aldığı kabul edilir.
Piyasa değerinin tamamını veya bizzat kendi taktirine göre belirleyeceği belirli bir yüzdesini özkaynak olarak kabul etme yetkisini Borsa Kuralları ile Başlangıç Teminatları ve Sürdürme Teminatlarının artırılması veya ilave olarak Olağanüstü Durum Teminatı talep edilmesi durumunda Kurum teminatların artırılmasını ve/veya olağanüstü durum teminatı yatırılmasını talep edebilir. Bu durumda Müşteri işlem teminatlarını artırılan teminat tutarlarına göre yatırmakla yükümlüdür.
İşlem Teminatı Olarak Kabul Edilebilecek Kıymetler
İşlem Teminatı olarak kabul edilebilecek nakit ve nakit-dışı varlıklar, bunların dağılımı ile bulundurulması zorunlu asgari nakit teminat tutarları hususunda ilgili Borsa Genelgeleri ile sözleşme hükümlerine uyulması zorunludur.
Kurum, Müşteri’den Borsa Kuralları tarafından belirlenmiş asgari işlem teminatlarının üstünde teminat istemeye yetkilidir.
Müşterinin Temerrüdü ve Ters İşlemle Pozisyonun Kapatılması
Müşterinin teminat tamamlama çağrısına ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda Kurum, başka bir ihbara veya bildirime gerek olmaksızın Borsa Kurallarına göre pozisyonlarının bir kısmı veya tamamını ters işlem ile tasfiye edebilir. Müşteri, Kurum tarafından pozisyonun ters işlem ile kapatılması veya ters işlem yapılamaması neticesinde hesabına oluşan tüm borçları Kurum’a ödemekle yükümlüdür. Müşteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla, bu madde uyarınca müşteri varlıklarının kullanılmasında Kurum varlıkların makul değerleri üzerinden nakde çevrilmesi için gereken özeni göstermekle yükümlüdür.
Borsa Kuralları ve ilgili türev araçları hükümleri çerçevesinde; Müşteri teminat tamamlama yükümlülüğünü Borsa Kuralları ve ilgili türev araç sözleşmesi hükümlerine göre zamanında yerine getirmediği takdirde temerrüde düşmüş olur. Müşteri teminat yükümlülüğünü aynı gün EFT kapanış saatine kadar yerine getirdiği takdirde Kurum’a BİST Repo- Ters Repo Pazarında veya TCMB Bankalar arası Para Piyasasında oluşan bir gecelik ağırlıklı ortama faiz oranlarından daha yüksek olanı oranında bi r günlük temerrüt faizi ödemekle yükümlü olur. Teminat yükümlülüğünün EFT kapanışına kadar yerine getirilmemesi durumunda ise BİST Repo – Ters Repo Pazarında veya TCMB Bankalar arası Para Piyasasında oluşan bir gecelik ağırlıklı ortalama faiz oranlarından daha yüksek olanının 3 katı oranında temerrüt faizi uygulanır. Temerrüt faizi yürütülmesine ilişkin hüküm saklı kalmak üzere, teminat tamamlama yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumunda Kurum tarafından ve/veya, Borsa veya Takas Merkezi tarafından re’sen Borsa Kuralları ve ilgili Türev Araçları Sözleşmesi hükümlerine göre Müşteri’nin nakit dışı teminatları nakde çevrilebilir ve/veya açık pozisyonları ters işlem ile kapatılabilir.
Müşteri kendisinin Kuruma karşı olan teminat tamamlama yükümlülüğünü zamanında yerine getirmemesi durumunda doğacak tüm zararlardan sorumludur.
Borsa Kuralları ve ilgili türev araçları hükümlerinde temerrüt uygulama şekli ve temerrüt faizi oranlarında bir değişiklik yapılması durumunda söz konusu değişiklik, değişikliğin yürürlüğe girmesinden itibaren Müşteri’ye uygulanır.
Teminatların Nemalandırılması
Kurum tarafından Takas Merkezi’ne yatırılan Müşteri’ye ait nakit işlem teminatları Takas Merkezi tarafından Borsa Kuralları çerçevesinde nemalandırılır. Takas Merkezi tarafından nemalandırılan tutarlar Kurum tarafından Müşteri hesabına aktarılır.
Türev Araçların Vadesinde Uzlaşma
Nakdi Uzlaşma Öngören Türev Araçlarda: Nakdi uzlaşma öngörülen ve vade tarihinden önce ters pozisyon almak suretiyle kapatılmamış olan Türev Araçlara ilişkin olarak nakdi uzlaşma Türev Araçlara ilişkin sözleşmesi hükümleri uyarınca gerçekleşecektir.
Fiziki teslimat öngörülen Türev Araçlarda: Fiziki teslimat öngörülen türev araçlarda teslimata ilişkin hususlar ilgili sözleşmede belirtilir. İlgili Türev araçlarda teslimata ilişkin hususların hükme bağlanmamış olması durumunda ise Borsa kuralları hükümleri uygulanacaktır. Buna göre fiziki teslimat öngörülen Türev araçlarda son işlem gününden sonra açık pozisyonlar için kısa pozisyon sahipleri teslimatı yapmakla, uzun pozisyon sahipleri de teslimatı kabul edip gerekli ödemeleri yapmakla yükümlüdür. Teslimat yapacak taraf bu talebini Türev Araçlara ilişkin sözleşmede öngörülmesi halinde son işlem gününden öncede Kurum aralığıyla Takas Merkezine bildirebilir. Teslimat yeri ve teslim edilecek varlıkların kalitesi Türev Araçlara ilişkin sözleşmede belirtilen seçenekler arasından kısa pozisyon sahibi tarafından seçilir. Uzun pozisyon sahibi teslimatı bu şekilde kabul etmek zorundadır. Teslimat işlemlerinde depo ücreti son teslimat gününe kadar satıcıya, son teslimat gününden sonra alıcıya aittir. kurumun teslimata ilişkin sorumluluğu Takas Merkezi’nin teslimatı gerçekleştirdiğini bildirmesi i le son bulur. Teslimatın Borsa kuralları hükümleri çerçevesinde gerçekleşmesi ile birlikte Takas Merkezi ve Borsanın yükümlülükleri sona erer. Teslimat sırasında işlemin tarafları arasında, malın kalitesinin ve teslim şartlarının sözleşmeye uygunluğu konusunda çıkacak ihtilaflarda Borsa kurallarında belirtilen komitelerin kararı nihaidir. Bu karar uyarınca işlem yapılmasıyla Kurumun Borsanın ve Takas Merkezi’nin sorumlulukları sona erer. Alıcı ve satıcının Kurum, Borsa ve Takas Merkezi’ne karşı talep hakkı bulunmaz. Takas Merkezi teslimatla sonuçlanan sözleşmelerde, satın alma için gerekli nakdin teslim tarihinden önce yatırılmasını talep edebilir. Teslimat yapılacak depolar Borsa ve Takas Merkezi tarafından belirlenir. Opsiyon sözleşmelerinde teslimat opsiyonunun tipine göre vade sonunda veya vade sonundan önceki herhangi bir günde opsiyonun alıcısı tarafından Kurum vasıtasıyla talep edilebilir. Müşteri Takas Merkezi tarafından belirlenen teslimat ücretini ödemeyi kabul ve taahhüt eder.